Co thắt mi mắt là bệnh về mắt thường gặp phần lớn khởi phát từ độ tuổi 40 của cuộc đời. Bệnh gây co thắt cơ vòng mi và các cơ bám da mặt với nhiều mức độ khác nhau, có xu hướng gia tăng theo thời gian có thể lan tỏa ra các cơ lân cận gây ảnh hưởng lớn tới sinh hoạt của bệnh nhân.
Nội Dung Bài Viết
Co thắt mi mắt là gì?
Co thắt mi là sự co thắt vô thức của cơ vòng mi làm hẹp khe mi hoặc mắt nhắm lại. Đó là sự đáp ứng bình thường trước sự kích thích hoặc viêm ở mắt, thường đi kèm với cảm giác sợ ánh sáng.
Bệnh cũng xuất hiện ở người khoẻ mạnh bình thường trước ánh sáng chói chang hoặc sau một thao tác thủ thuật ở mắt. Một dạng co thắt mi phản ứng nặng hơn có thể xảy ra sau những cơn liệt nửa người và được xem như có tính gia đình.
Bệnh sinh
Phần lớn bệnh nhân bị co thắt mi đến khám đều có tình trạng rối loạn vận động một cách vô thức. Nó có thể tự phát và đặc biệt là sau bệnh Parkinson thể não. Đôi khi do rối loạn hạch nền bao gồm bệnh vàng nhân não (kernicterus) và bệnh Wilson. Đã được ghi chép lại một số ít trường hợp xuất hiện có thắt mi sau chấn thương phần trên thân não, thường là sau đó một thời gian.
Cũng có thể xảy ra ở người bị bệnh xơ cứng rải rác. Thuốc levodopa có tác dụng phụ gây co thắt mi. Và co thắt mi là một thành phần của những rối loạn vận động muộn gây ra bởi các thuốc chữa trị tâm thần. Phần lớn các bệnh nhân bị co thắt mi không xác định được căn nguyên.
Thường nguyên nhân tâm thần được nêu lên do triệu chứng co thắt mi không ôn định và nặng hơn sau những cơn stress. Ở một số bệnh nhân, sau giấc ngủ, chuyện trò hoặc kéo mi tạm thời làm giảm bớt co thắt mi càng làm cho người ta có cảm nhận nguyên nhân là do tâm thần. Ở những người trẻ tuổi có vần đề về tâm trạng có thể xảy ra triệu chứng co thắt mi kiểu hysteria nhưng chỉ có ít trường hợp là hoàn toàn do tâm thần.
Co thắt mi đơn độc được gọi là co thắt mi vô căn hoặc gọi là co thắt mi lành tính. Trường hợp có kèm theo co thắt do rối loạn trương lực cơ miệng – mặt vô căn hội chứng Meige. Có thể thêm các rối loạn trương lực khác như cơn rối loạn vận nhãn xoay, vẹo đầu vẹo cổ sang bên, ra sau, hoặc co thắt các nhóm cơ khác.
Nguyên nhân gây chứng co thắt mí mắt
Tuy bệnh được cho là do rối loạn chức năng trong não nhưng lý do chính xác vẫn chưa được xác định. Bệnh có thể nhẹ và được trải qua một cách dễ dàng. Tuy nhiên, tình trạng bệnh có thể nặng hơn dẫn đến người bệnh không thể đọc, xem tivi, trở nên bất lực trong công việc, tránh các tiếp xúc xã hội và có thể trở nên trầm cảm.
Co thắt mi có thể tự phát và đặc biệt là sau bệnh Parkinson thể não. Đôi khi do rối loạn hạch nền bao gồm bệnh vàng nhân não và bệnh wilson.
Co thắt mi mắt còn có thể do chấn thương phần trên thân não, thường là sau đó một thời gian. Cũng có thể xảy ra ở người bị bệnh xơ cứng rải rác.
Co thắt mi còn là một thành phần của những rối loạn vận động muộn gây ra bởi các thuốc chữa trị tâm thần. Phần lớn các bệnh nhân bị co thắt mi không xác định được căn nguyên.
Ở một số bệnh nhân, sau giấc ngủ, chuyện trò hoặc kéo mi tạm thời làm giảm bớt co thắt mi càng làm cho người ta có cảm nhận nguyên nhân là do tâm thần. Ở những người trẻ tuổi có vấn đề về tâm trạng có thể xảy ra triệu chứng co thắt mi kiểu hysteria nhưng chỉ có ít trường hợp là hoàn toàn do tâm thần.
Trường hợp co thắt mi đơn độc hay còn gọi là co thắt mi lành tính sẽ kèm theo rối loạn trương lực cơ miệng – mặt vô căn hội chứng Meige. Có thể thêm các rối loạn trương lực khác như cơn rối loạn vận nhãn xoay, vẹo đầu vẹo cổ sang bên, ra sau hoặc co thắt các nhóm cơ khác.
Điều trị co thắt mi
Co thắt mi có tiềm năng dẫn đến mù lòa vì nếu mi không mở thì mắt không nhìn được. Điều trị co thắt mi khó. Nhiều thứ thuốc đã được sử dụng nhưng hiệu quả hạn chế. Một số ít bệnh nhân tiến triểm tốt sau khi dùng trihexyphenidyl (Artan), loazepam (Ativan), clonazepam (Clonopin), diazepam (Valium), deanol (Deaner), baclofen (Lioresal), levodopa (Carbidopa, sinemet).
Nhưng không một thứ thuốc nào thực sự hiệu nghiệm. Do đó người ta sẽ xử dụng lần lượt các phương pháp trị liệu khác nhau như hồi tác sinh học (biofeedback), châm cứu, thôi miên và tâm lý liệu pháp, nhưng kết quả cũng hãn hữu.
Cho đến gần đây nhất thì phương pháp tối ưu để điều tri các co thắt mi nặng vô hiệu với các cách điều trị bảo tồn là can thiệp phẫu thuật làm yếu cơ vòng mi bằng cách cắt bỏ nó đi hoặc cắt bỏ có chọn lọc dây thần kinh VII (dây thần kinh mặt).
Phẫu thuật này gây liệt mặt và cũng có tiềm năng gây hiểm họa như các nguyên nhân gây liệt mặt khác: hở giác mạc, lộn mi, sệ da mi, sa cung lông mày. Đặc biệt là sau phẫu thuật dây thần kinh mặt, co thắt mi thường tái phát do phẫu thuật không triệt để hoặc thần kinh lại phục hồi.
Co thắt mi có thể đỡ tạm thời bằng cách gây tê tại chỗ dây thần kinh mặt hoặc tiêm cồn. Mới đây có một loại độc tố thần kinh sản xuất từ khuẩn Clostridium botulinum thay cồn và được xem như là một chất có tác dụng lâu dài.
Độc tố Botulinum A hòa vào dung dịch được tiêm vào cơ vòng mi và những cơ mặt khác bằng kim khẩu kính nhỏ. Thường chọn chỗ tiêm ở 4 vị trí khác nhau hoặc nhiều hơn.
Mặc dù độc tố Botulinm là một độc tố thần kinh có tiềm năng gây tử vong nhưng cho đến nay chưa thấy ai nêu lên những tác dụng phụ toàn thân của thuốc, có thể là dùng liều lượng thấp và thuốc được khu trú nhanh chóng tại chỗ.
Sụp mi tạm thời thường được nêu lên và cần phải chú ý điều trị khi hở giác mạc. Nguy cơ hở giác mạc sẽ tăng nếu trước đó bệnh nhân đã được cắt dây thần kinh VII hoặc cắt bỏ cơ vòng mi.
Thời gian bị liệt do tiêm độc tố Botulinm thay đổi tuỳ theo người và liều lượng sử dụng. Trung bình cứ 2 hoặc 3 tháng thì tiêm lại. Điều này không nhất thiết phản ánh thời gian tác động thực sự của độc tố cũng như những đòi hỏi chủ quan của bệnh nhân mà thường người ta hay dựa vào đó để thực hiện việc tiêm lặp lại đợt khác.
Tiêm lại sớm có thể kém hiệu quả hơn những mũi tiêm ban đầu. Một số nhà nghiên cứu cho tăng liều lượng khi tiêm trở lại nếu thấy cần thiết.
Mặc dầu phương pháp điều trị này đã được các tài liệu công bố ủng hộ nhiệt liệt với tỷ lệ kết quả đạt đến 98% nhưng có thời gian ở Mỹ độc tố Botilinum vẫn không được sử dụng. Lý do vì lúc đó thuốc đang ở thời kỳ nghiên cứu cũng như vấn đề trách nhiệm liên quan đến việc sản xuất. Hiện nay vấn đề đó đã được giải quyết.
Phòng ngừa co thắt mi
Co thắt mi mắt nếu xảy ra thường xuyên, bạn nên ghi chép lại thời gian và những triệu chứng đi kèm mỗi lần xảy ra. Ghi lại lượng caffein, thuốc lá và rượu, cũng như mức độ căng thẳng, mức độ ngủ của bạn trong khoảng thời gian các cơn co thắt mi xảy ra.
Nếu nhận thấy co thắt mi nhiều hơn khi bạn không ngủ đủ, hãy cố gắng điều chỉnh lịch sinh hoạt để được ngủ đúng giờ và đủ giấc giúp giảm sứa căng của mi mắt và giảm các cơn co giật.
Co thắt mi do nhiều nguyên nhân. Hiệu quả của điều trị và triển vọng điều trị tùy thuộc vào từng người. Co giật liên quan đến căng thẳng, thiếu ngủ hoặc các yếu tố lối sống khác sẽ có triển vọng điều trị tốt nhất. Nếu vấn đề sức khỏe là nguyên nhân khiến mí mắt bị co giật thì cải thiện vấn đề đó sẽ làm giảm tình trạng bệnh.
Khi có dấu hiệu co thắt mi, bạn nên đến các bệnh viện mắt chuyên khoa để bác sĩ khám và chẩn đoán.
Tài liệu tham khảo
