Tắc tĩnh mạch võng mạc: bệnh lý về mắt nguy hiểm

Tắc tĩnh mạch võng mạc là những rối loạn mạch máu võng mạc thường gặp. Về lâm sàng được chia ra tắc nhánh, tắc nhánh và tắc tĩnh mạch trung tâm.

Nội Dung Bài Viết

1 Tắc tĩnh mạch võng mạc là gì?
2 Các dạng bệnh tắc tĩnh mạch võng mạc
3 Triệu chứng của tắc tĩnh mạch võng mạc
- 3.1 Các yếu tố làm tăng nguy cơ tắc tĩnh mạch võng mạc
  - 3.1.1 Yếu tố toàn thân
  - 3.1.2 Yếu tố tại mắt
4 Điều trị bệnh tắc tĩnh mạch võng mạc
5 Phòng ngừa bệnh tắc tĩnh mạch võng mạc

Tắc tĩnh mạch võng mạc là gì?

Võng mạc là lớp mô nhạy cảm với ánh sáng lót ở bề mặt trong của mắt. Chuyển đổi hình ảnh thị giác sang tín hiệu điện và gửi đến não bộ thông qua thần kinh thị giác. Tĩnh mạch võng mạc có nhiệm vụ vận chuyển máu từ võng mạc trở về tim.

Tĩnh mạch trung tâm võng mạc chạy dọc trong dây thần kinh thị giác. Các tĩnh mạch võng mạc nhỏ hơn chạy dọc theo lớp trong của võng mạc để dẫn máu vào tĩnh mạch trung tâm võng mạc.

Bệnh tắc nhánh tĩnh mạch võng mạc là bệnh khi một trong các tĩnh mạch nhỏ tại võng mạc bị tắc nghẽn bởi huyết khối. Nếu tĩnh mạch bị tắc nghẽn dẫn lưu máu vùng hoàng điểm thì bệnh nhân sẽ bị phù hoàng điểm và gây giảm thị lực.

Tắc tĩnh mạch trung tâm võng mạc là sự ngưng trệ tuần hoàn trở về, xảy ra ở thân tĩnh mạch, ngay đĩa thị sau lá sàng hoặc tắc nhánh tĩnh mạch – thường gặp sau chỗ bắt chéo động tĩnh mạch. Bệnh không cấp tính và đỡ bi đát hơn tắc động mạch trung tâm võng mạc nhưng hay gặp hơn và dễ tái phát.

Bệnh thường xảy ra vào nửa sau của cuộc đời (90% gặp ở người trên 50 tuổi). Tiên lượng lâu dài xấu do những biến chứng ở mắt.

Các dạng bệnh tắc tĩnh mạch võng mạc

Có 2 dạng bệnh tắc tĩnh mạch võng mạc

Tắc nhánh tĩnh mạch võng mạc nơi tắc nghẽn xảy ra ở một trong 4 nhánh tĩnh mạch võng mạc (mỗi nhánh dẫn lưu máu cho 1/4 võng mạc mắt). Tắc tĩnh mạch võng mạc nhánh chiếm khoảng 30% trong tổng số các ca tắc tĩnh mạch.
Tắc tĩnh mạch trung tâm võng mạc là nơi tắc nghẽn xảy ra ở nhánh tĩnh mạch chính tạo bởi sự hội tụ của 4 nhánh tĩnh mạch võng mạc. Khoảng 90% trường hợp tắc tĩnh mạch võng mạc trung tâm gặp ở người 50 tuổi trở lên.

Triệu chứng của tắc tĩnh mạch võng mạc

Bệnh lý tắc tĩnh mạch võng mạc thường xuất hiện đột ngột ở một mắt; Triệu chứng có thể từ nhẹ đến nặng tùy vị trí và mức độ tắc tĩnh mạch. Thậm chí người bệnh có thể không có triệu chứng gì, hoặc chỉ cảm thấy như có một đốm đen ở một phần mắt, không ảnh hưởng thị lực.

Nhưng thông thường bệnh nhân đột nhiên nhìn kém, cảm giác như nhìn qua lớp sương mù, hoặc như thấy có đám đen trước mắt, có thể dẫn đến thị lực giảm trầm trọng trong vòng vài phút hoặc sau 2 – 3 ngày.

Khi khám mắt, bác sĩ phải tra thuốc giãn đồng tử để soi đáy mắt. Hình ảnh thu được ở mắt bệnh sẽ là tĩnh mạch võng mạc giãn không đều, động mạch có thể bị thu hẹp nếu xuất huyết võng mạc nhiều làm đáy mắt đỏ rực (đôi khi thành đám lớn).

Có thể có những xuất tiết bông, xốp trên võng mạc, phù võng mạc lan tỏa… Ở giai đoạn đã có biến chứng, bệnh nhân bị phù hoàng điểm dạng nang, tân mạch võng mạc, tân mạch mống mắt, glocom tân mạch, xuất huyết dịch kính, teo thần kinh thị giác gây mù lòa.

Các yếu tố làm tăng nguy cơ tắc tĩnh mạch võng mạc

Yếu tố toàn thân

Thường gặp ở người nhiều tuổi
Cao huyết áp
Đái tháo đường
Rối loạn đông máu, mỡ máu cao…

Yếu tố tại mắt

Nhãn áp cao
Viêm thành mạch…

Điều trị bệnh tắc tĩnh mạch võng mạc

Khi người bệnh được phát hiện có tắc tĩnh mạch võng mạc phải được chuyển đến cơ sở chuyên khoa mắt có các xét nghiệm về chẩn đoán hình ảnh.

Bệnh nhân có thể được bác sĩ chỉ định làm các xét nghiệm chụp mạch võng mạc huỳnh quang, xét nghiệm sử dụng chất nhuộm fluorescein, tiêm vào tĩnh mạch cánh tay, thuốc nhuộm theo mạch máu đến mắt và được chụp hình lại để khảo sát mức độ phù hoàng điểm.

Do cơ chế sinh bệnh rất phức tạp nên việc điều trị bệnh còn nhiều khó khăn và chưa có phương pháp nào giải quyết triệt để tận gốc bệnh. Mục đích điều trị là kiểm soát và loại bỏ các yếu tố nguy cơ cũng như biến chứng. Tùy từng trường hợp mà bệnh nhân có thể được chỉ định điều trị cụ thể.

Trong một số trường hợp có thể điều trị bằng laser giúp kiểm soát xuất huyết và phù, thị lực cải thiện ít. Thường laser được sử dụng để ngăn chặn tổn thương xấu đi dù thị lực không cải thiện nhưng có thể làm giảm nguy cơ mất thị lực.

Bác sĩ có thể dùng corticoid để kiểm soát phù ở vùng hoàng điểm. Thuốc có thể được chỉ định trong vài tháng hoặc bác sĩ có thể cấy lượng corticoid vào mắt để có tác dụng trong thời gian dài.

Phòng ngừa bệnh tắc tĩnh mạch võng mạc

Tắc tĩnh mạch võng mạc có thể liên quan đến bệnh lý toàn thân nên người bệnh cần đến cơ sở y tế khám tổng thể để phát hiện nguyên nhân gây bệnh như tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn mỡ máu… nhằm điều trị tận gốc.

Khám mắt định kỳ và khám sớm ngay khi cảm nhận điều bất thường sẽ giúp người bệnh có cơ hội được bảo vệ và phục hồi thị lực.

Cần thực hiện chế độ ăn uống khoa học nhằm giảm mảng xơ vữa, giảm tình trạng tắc nghẽn dòng chảy của mạch máu. Một khẩu phần ăn ít chất béo sẽ giúp duy trì thị lực của bạn, hoạt động thể chất thường xuyên giúp giảm nguy cơ bệnh tim mạch và tắc tĩnh mạch võng mạc.

Bỏ hút thuốc lá làm giảm nguy cơ mắc bệnh tắc tĩnh mạch võng mạc.

Khi bị tắc tĩnh mạch võng mạc, nếu không điều trị sớm sẽ gây nhiều biến chứng nguy hiểm như bị cườm nước, xuất huyết trong mắt, bong võng mạc, mù. Tất cả những biến chứng này đều có thể ngăn ngừa trong trường hợp phát hiện và điều trị sớm.

Những người lớn tuổi, người mới trải qua chấn thương vùng mặt, nếu đột nhiên cảm thấy có màng mờ che trước mắt, đốm đen, vệt đen di chuyển dưới mắt hay điểm lóe sáng nên đi khám nhãn khoa ngay vì đây là nhóm dấu hiệu của bệnh lý bong võng mạc, có thể gây mù.

Bên cạnh đó, người bị cận thị, lớn tuổi, có bệnh lý mạch máu (đái tháo đường, cao huyết áp) nên đi khám mắt định kỳ ít nhất mỗi năm một lần tại các bệnh viện mắt chuyên khoa. Khám mắt định kỳ và khám sớm ngay khi cảm nhận điều bất thường sẽ giúp người bệnh có cơ hội được bảo vệ và phục hồi thị lực tốt nhất sau phẫu thuật, giúp các bác sĩ kịp thời đưa ra các phương pháp điều trị phù hợp.

Bệnh viện Mắt Sài Gòn

Ths.BS Nguyễn Phú Tùng

Tài liệu tham khảo: